Merhaba değerli okurlar,
Bugün toplumun %10’unu etkileyen ancak çoğumuzun yeterince farkında olmadığı bir konuyu ele alıyorum: çene eklem ağrıları ve bunun temel sebebi olan dişsel problemler. Özellikle genç kadınlarda daha sık karşılaşılan bu sorun, alt arka dişlerdeki eksiklik veya dolgu ve kaplamadaki bozukluklarla doğrudan bağlantılı. Peki, çene eklemindeki bu problemler neden ortaya çıkıyor ve nasıl çözülebilir? Gelin, detaylarıyla ele alalım.
Çene Eklemi ve Dişlerin Kusursuz Dansı
Alt çene, kafatasına çene eklemiyle bağlanan, vücudumuzdaki en hareketli eklemdir. Alt çene eklemi, vücudun diğer eklemleri olan diz dirsek kalça eklemlerinden farklı bir hareket yapısına sahiptir. Alt çene eklemi ileri-geri, sağa-sola ve yukarı-aşağı olmak üzere üç boyutlu hareket edebilen özel nadir bir yapıya sahiptir. Ancak kişiden kişiye değişmekle birlikte, her ısırma kuvvetinin çene eklemi üzerine 442 kilograma kadar baskı yaptığını biliyor muydunuz? Çene eklemi ve dişlerimiz, adeta bir deprem bölgesinde sürekli dayanıklılık testine tabi tutuluyor!
Dişlerimizin, besinleri kesmek, koparmak ve öğütmek gibi görevleri var. Ancak bu görevler, dişlerimiz eksiksiz, karşıt çeneler arasındaki dişlerinizin birbiriyle anahtar-kilit ilişkisine sahip adeta fermuar görüntüsünde kapandığında yerine getirilebiliyor. Eğer dişler arasında anahtar-kilit ilişkisinde dengesizlik varsa, çene eklemi bu dengesizliği telafi etmek için aşırı çaba gösteriyor ve zamanla hasar alıyor.
Çene Eklem Ağrılarının Perde Arkası: Diş Sorunları
Sıklıkla hastalar, çene eklemlerinde kıtlama ya da ağrı şikayetleriyle diş hekimine başvuruyorlar. Ancak burada kritik bir nokta var: Çene eklemi sorunlarının temel kaynağı çoğu zaman çene ekleminin kendisi değil, dişlerdeki bozukluklar.
- Çürükler
- Düz ve düzensiz diş dolguları
- Yanlış tasarlanmış kaplama ve köprüler
- Eksik dişler
- Çapraşık diş dizilimleri
- Tek taraflı çiğneme
- Bruksizm (diş sıkma)
- Diş eti hastalığı (Agresif Periodontitis)
Tüm bu diş sorunları, çene eklemine dengesiz yük bindirerek yapısal hasara yol açabilir. Halbuki dişlerin çenelerdeki muntazam dizilimi, anahtar-kilit kapanışı ve eksiksiz diş sayısı varlığında, dişler çiğneme kuvvetlerini doğru alır, çenelere bu baskıyı eşit dağıtır ve çene eklemini tasarruflu kullandırır. Örneğin, dişlerdeki çapraşıklık, diş aralıkları, düz dolgular, düzensiz kaplamalar, çürük dişer, yer değiştirmiş dişler ve eksik dişler, çiğneme sırasında yükün eşit dağılmamasına sebep olur ve çene eklemini zamanla yıpratır.
Diş Sorunları ve Çene Eklem Hasarı: Bir Boomerang Etkisi
Çene eklemi yapısal hasarında, çene kıtlaması, çene ağrısı, çenenin sağa sola kayması ve çenenin “S” şeklinde açılması ve kapanmasının sebebi temelde diş sorunlarında kaynaklı. Ayrıca, çene eklemindeki yapısal bozukluklar, dişlerde yeni sorunlara da yol açar. Bu döngü, zamanla hem dişlerin hem de çene ekleminin daha fazla birbirine hasar vermesine neden olur , bunu da Boomerang etkisi olarak açıklayabilirim.
Peki Çözüm Nedir?
Çene eklemi rahatsızlıklarında tedaviye başlamak için ilk adım, problemin kökenine inmektir. Çoğu zaman, çene eklemi sorunlarının çözümü dişlerden başlar:
- Eksik dişlerin tamamlanması, gerekirse implant veya köprü tedavileri
- Çürüklerin Anatomik Diş Dolgularla tedavisi
- Düz ve düzensiz diş dolgularının Anatomik Diş Dolgularıyla yenilenmesi
- Çapraşık dişlerin Estetik dolgu, Kaplama, tek seansta cerrahi tedavi veya ortodontik tedavi ile düzeltilmesi,
- Porselen Zirkonyum Kaplama ve Köprülerin, çene eklemi ve dişlerin kapanışına uygun şekilde tasarlanması.
Bu tedaviler sayesinde dişlerin birbirine uyumu sağlanır ve çene eklemine binen yük dengelenir. Eğer problem ileri düzeydeyse, çene eklemine yönelik cerrahi ya da diğer doğrudan müdahaleler de gerekebilir.
Diş Sorunlarının Etkileri Çene Ekleminden Çok Daha Fazlasını Kapsıyor
Dişlerdeki bozuklukların sadece çene eklemin ötesinde, ağız diş ve genel sağlığa da ciddi etkileri vardır:
- Çiğneme zorlukları
- Kötü ağız kokusu
- Konuşma bozuklukları
- Yüz asimetrisi
- Horlama ve nefes alma problemleri (APNE)
- Mide rahatsızlıkları (reflü, gastrit)
- Bağırsak rahatsızlıkları (kabızlık)
- Metabolik problemler, hatta obezite ve diyabet
- Kalp ve damar hastalıkları
- Yaşlanma sürecinin hızlanması
Tüm bunların yanı sıra, çene eklem sorunlarının psikolojik etkileri de azımsanamaz. Çene eklemi ağrıları, kişinin yaşam kalitesini düşürmekle kalmaz, depresyon ve sosyal çekingenlik gibi durumlara da zemin hazırlayabilir.
Son Söz: Önce Dişlerinize Dikkat Edin
Sevgili okurlar, her bir dişiniz, çene içinde birer yapı taşıdır. Her bir diş bir diğer dişi etkileyerek domino taşı vazifesindedir. Küçük bir çürük, yiyecek artığı kaçışına sebep olan düzensiz dolgu, anatomik olmayan Kaplamalar ya da eksik bir diş, zamanla çene ekleminde büyük problemlere yol açabilir. Unutmayın, çene eklemi ve dişler arasındaki bu hassas dengeyi koruyamazsak, vücudumuzun bu iki hayati yapı taşını kaybetme riskiyle karşı karşıya kalabiliriz. Bu sebepten dolayı, çene ekleminize direk müdehaleden önce, çene eklemi sorunlarının asıl ana kaynak potansiyeli olan diş sorunlarınızın tedavisini muntazam şekilde yaptırmanız lazım.
Sevgiyle ve sağlıklı gülümsemelerle kalın,
Prof. Dr. Birkan Taha Özkan